Αρχαίοι οικισμοί γύρω από το Γαλαξείδι

Το Γαλαξείδι είναι τόπος προικισμένος. Η μεγάλη ποικιλία και η γλυκύτητα του τοπίου, εκτός από την φυσική ομορφιά, παρείχε και πλεονεκτήματα: οι λόφοι κοντά στα παράλια πρόσφεραν χώρους εγκατάστασης, οι μικρές αλλά εύφορες κοιλάδες και οι ομαλές πλαγιές καλλιεργήσιμη γη, ενώ οι γύρω οροσειρές προστασία και άφθονα νερά. Αυτό όμως που ξεχωρίζει στο Γαλαξείδι είναι η άμεση σχέση του με την θάλασσα. Οι μικροί συνεχείς όρμοι δημιουργούσαν ασφαλέστατα λιμάνια, προδιαγράφοντας ήδη από την προϊστορία την μοίρα αυτού του μικρού τόπου.

Tα παλαιότερα ίχνη κατοίκησης ανάγονται στην Πρωτοελλαδική Ι-ΙΙ περίοδο (3η χιλιετία π.Χ.) και επισημαίνονται σε τέσσερις θέσεις: Δεξαμενή ή Πελεκάρης (1), Κεφαλάρι με οχύρωση (2), νησάκι Αψηφιά (3) και Ανεμοκάμπι (4). Οι κάτοικοι, εκτός από γεωργοκτηνοτροφικές δραστηριότητες, ασχολούνταν ασφαλώς με την αλιεία και την ναυτιλία. Κατά την Ύστερη Μυκηναϊκή περίοδο (1400-1100 π.Χ), υπάρχει οικισμός στη θέση Βίλλα ή Γουμαρνάς (5) και άλλη μία στο Ανεμοκάμπι.
Στο τέλος της Γεωμετρικής περιόδου (γύρω στο 700) ένας κρυφός, οχυρωμένος οικισμός δημιουργείται στον λόφο του Αγίου Αθανασίου (6), ίσως λόγω κινδύνων από την θάλασσα.

Στους Αρχαϊκούς και Κλασικούς χρόνους (7ος – 4ος αι. π.Χ.), ένας οικισμός βρίσκεται στη θέση Βίλλα ή Γουμαρνάς, ενώ δημιουργείται και ένα μεγάλο κέντρο στον Άγιο Βλάση (7). Εκεί θα πρέπει να βρισκόταν το θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο της πόλης, Χάλειον, με την οποία ταυτίζεται σήμερα ασφαλώς το Γαλαξείδι, ενώ η Οιάνθεια που ήταν παλιότερη άποψη, τοποθετείται στη Βιτρινίτσα. Από τον 5ο αι. π.Χ. έχουμε και τις πρώτες αναφορές του Χαλείου στην αρχαία ελληνική γραμματεία (Εκαταίος, Θουκυδίδης) ως μιας σημαντικής πόλης της Δυτικής Λοκρίδος.

Τα ερείπια της περιμετρικής οχύρωσης του λόφου Αγ.Αθανάσιος

Αγγεία της πρωτοελλαδικής περιόδου

Το εκκλησάκι του Αγίου Βλάση και η γύρω περιοχή